We zijn het keerpunt alweer voorbij. De grijze dagen waarin de tijd even leek stil te staan en je bijna zou vergeten dat de zon bestaat liggen achter ons. We kijken nog even om, en maken ons op voor het nieuwe jaar.
Zelf heb ik deze dagen in alle rust thuis doorgebracht. Om in de stemming te komen begon ik de kerstvakantie met een bezoek aan het Concertgebouw. Als een klein meisje in een droomwereld voel ik me vaak in zo’n omgeving met lichtjes en rood pluche. Een zielsbehoefte aan stille tijd en mooie muziek bracht me daartoe, nadat ik in het afgelopen jaar afscheid nam van mijn beide hoogbejaarde ouders. De overige dagen wilden we vooral samen zijn, mijn partner en ik, om het gemis in de kleine kieren van elke dag bewust tot me door te laten dringen. En er niet overheen te leven in een te hectische ‘feestdagen’ sfeer.
Als je zoals ik op je 61e pas afscheid hoeft te nemen van je ouders is dat rijkdom. Dat ik hen mocht begraven en niet zij twee jaar geleden mij hoefden te begraven, stemde me op een wonderlijke manier dankbaar. Natuurlijk waren er de jaren van toenemende mantelzorg, het eeuwige tweede denkspoor over de planning van de wekelijkse bezoeken aan Apeldoorn. Welke ruimte dat innam in ons leven trilt maar langzaam uit mijn lijf. Maar vooral is er tijd geweest om door de jaren heen oude wonden te laten helen en ruimte te maken voor een nieuw contact. Niet omdat de tijd alle wonden heelt, maar om wat er gedaan is met die tijd. Ik ben dankbaar voor hoeveel vrede en liefde dat geeft.
Vrede, het is het woord dat ontelbaar vaak valt op de Interaktzolder. Waar mensen komen met de diepe wens vrede te vinden in zichzelf, en in relaties met anderen. Waar we samen in een kring behoedzaam ont-dekken hoe vaak we diep verstopte, niet verwerkte pijn en verdriet als een sluier van projecties tussen onszelf en de ander hangen. Het benevelt het zicht op elkaar, en vormt een treurige bron van conflicten. Maar waar het tegendeel zich ook voltrekt: de vreugde van de bevrijding, als we weer zicht krijgen op onszelf, op wat verbindt in plaats van fragmenteert. En we een glimp beginnen te zien van de nieuwe mogelijkheden die daaruit kunnen ontstaan. ‘Dit kunnen mensen ook’, zeggen we dan wel eens. ‘Mensen kunnen elkaars steden kapot schieten, elkaars levens vernietigen, maar dit kunnen mensen ook: aandachtig, compassievol getuige zijn van hoogstpersoonlijk verzoeningswerk.’
Vrede, het woord brengt me in herinnering ook terug in de kleine Joods – Palestijnse nederzetting Nev Sjaloom – Wahat al Salam. De gemeenschap vormt een vredesinitiatief op Israëlische bodem, waar Joden en Palestijnen al decennia samenleven, werken, naar school gaan, hun feesten vieren. Ik was er in 2001, kort na 9/11, en woonde er een seminar met de grondlegger van de Familieopstellingen, Bert Hellinger bij. Veelal in stilte, in innig oogcontact, in de resonantie van ziel tot ziel, werd zichtbaar hoe alle verschillen wegvallen als we oog in oog staan met de dood. Een moeder en vader die hun zoon verliezen in de oorlog, of hun kind dat op een mijn stapt, partners die elkaar verliezen in een oud conflict. Maar schrijnend duidelijk werd daar ook dat we dat pas écht kunnen zien, als we onze eigen pijn aankijken en ongemakkelijke waarheden kunnen toelaten. Of zoals Bert Hellinger het beschreef in De wind van het lot:
Een man vertelde hoe hij als kind op een heuvel zat
en zag hoe zijn dorp werd aangevallen en in de as gelegd,
door bewoners van een naburig dorp, dat tot een andere religie behoorde.
Hij vertelde van zijn haat tegen deze mannen,
hoewel hij verschillende van hen goed kende en zelfs graag mocht.
Hij vertelde hoe er zich, terwijl hij toekeek,
een gedachte aan hem opdrong:
Wat zou ik voelen,
als ik in een van dìe gezinnen zou zijn geboren?
Als de wind mijn ziel nu eens een paar honderd meter uit de koers had geblazen,
zodat ik in de buik van een van dìe moeders terecht was gekomen,
in plaats van in de buik van míj́n moeder?
Dàn zou ik overwinning en trots voelen,
geen verdriet en woede zoals nu.
Ik zou òns haten en hen liefhebben.
En dat is waar de vrede soms schuurt.
Niet gemakkelijk en goedkoop is, maar rauw en ons het hemd van het lijf doet scheuren. Vrede ontstaat als we durven kijken waar het pijn doet. Mogen huilen waar verdriet is. Trillen toelaten, als het monster van de angst wordt aangekeken. Bevend erkennen waar het zwart en duister is. En dat er dan een ander mens is. Die zwijgend nabij is. Zonder lawaai en goedkope woorden. Die de trilling kan verdragen. Zo zou troost eruit kunnen zien. Zo wordt leed dragelijk. Zo wordt het mogelijk – misschien – om de vrede uit te dragen.
Ik luidde deze vakantie in met een heerlijke middag in het concertgebouw in Amsterdam. We luisterden naar een intieme barokuitvoering van de Messiah, muziek die in mijn huis van herkomst een belangrijke rol vervulde. In mijn hart neem ik deze regels mee het nieuwe jaar in: How beautiful are the feet of them, that preach the gospel of peace.
Waar en met wie je ook bent, wat je ook doet, we wensen je voor deze jaarwisseling en voor het nieuwe jaar:
Vrede in je hart en je huis
Vrede in je land en je leven
Vrede als het nieuwe normaal
Vrede voor ons allemaal